درمان فلج بلز
زمانی که عصب‌هایی که عضلات صورتتان را کنترل می‌کنند ملتهب، متورم و فشرده می‌شوند فلج بلز ظاهر میشود؛ این وضعیت باعث میشود که یک سمت صورتتان منقبض و یا دچار افتادگی شود. در این شرایط لبخند زدن و یا بستن چشم سمت آسیب دیده دشوار میشود. در بیشتر موارد، فلج اعصاب صورت موقتی است و علائم آن اغلب بین چند هفته تا چند ماه از بین می‌رود. فلج بلز[1] یک بیماری موقت است که موجب از کار افتادن یا ضعف شدید ماهیچه‌های صورت در یک یا دو طرف میشود. در اغلب موارد فلج بل که در عرض چند ساعت ایجاد شده، بدون درمان پس از گذشت چند هفته یا چند ماه برطرف خواهد شد. گرفتگی عصب صورت که به آن عصب هفتم جمجمه می‌گویند دلیل اصلی بروز فلج بلز است. این عصب وظیفه کنترل ماهیچه‌های صورت را برعهده دارد که در صورت از بین رفتن این توانایی ظاهری آویزان در صورت فرد مشاهده میشود.
بیماری فلج بلز، یک وضعیت آزاردهنده است که یک یا به ندرت دو طرف صورت فرد دچار افتادگی میشود. افراد مبتلا به فلج بلز تا مدت‌ها با تغییراتی در حس چشایی، تولید میزان بزاق و اشک مواجه هستند که زندگی را برایشان سخت خواهد کرد. علت التهابی که محرک ایجاد فلج بلز است مشخص نیست اما در بیشتر موارد این التهاب عفونی بوده و ناشی از نوعی ویروس است. زمانی که شما به ویروسی مثل ویروس آبله مرغان مبتلا شده و بهبود پیدا می کنید ویروس در داخل بدن شما باقی مانده و در سلول های عصبی لانه گزینی می کند. سپس با ضعف سیستم ایمنی شما ویروس بیماری زایی خود را آغاز کرده و به صورت بیماری زونا بروز پیدا می کند. حتی تبخال هم در اثر ویروسی پنهان شده در اعصاب ایجاد می شود که در نتیجه ی فشار عصبی و ضعف سیستم ایمنی بروز پیدا می کند. هر دو موارد گفته شده مثال هایی از توانایی ویروس ها برای لانه گزینی در اعصاب و شروع تکثیر است. در بیماری فلج بلز ویروس با حمله به اعصاب صورت و ایجاد اختلال در آن قادر است به طور موقتی باعث ایجاد التهاب و فلجی در صورت شود، به طوری که این فلجی با از بین بردن التهاب و توقف ویروس از بین می‌رود. در نتیجه پس از برخورد با چنین صحنه‌ای نباید خود را باخته و فکر کنید که به‌صورت دائمی به چنین مشکلی دچار شده‌اید چرا که در بیشتر موارد این فلجی موقتی بوده و پس از چند هفته برطرف میشود.
اعصاب صورت ما معمولا از عصب شماره‌ی هفت مغزی منشا گرفته و مسئول ایجاد انقباضات در صورت هستند. هر زمان که این اعصاب مشکل پیدا کنند امکان دارد که یک طرف و یا هر دو طرف صورت بیمار دچار فلجی شود.
درصورتی‌که در قسمتی از صورت شما التهاب ایجاد شده باشد این التهاب با تولید موادی می تواند روی سیستم پیام رسانی عصب و عضله اثر گذار باشد. اگر التهاب شدید تر شده و نزدیک به اعصاب صورت(عصب شماره ۷) بود می تواند منجر به ایجاد فلج بلز شود و تا زمانی که این التهاب وجود دارد فلج موضعی هم ادامه پیدا می کند. به طور خلاصه فلج بلز یا فلج صورت، بیماری ای است که در آن معمولا عضلات یک طرف از صورت فلجی موقت پیدا می کنند. اعصاب بدن ما به صورت جفت یا دوتایی بوده و وقتی که در یک طرف صورت التهاب ایجاد شود این التهاب می تواند تنها یک عصب همان ناحیه را درگیر کند اما احتمال درگیری هر دو طرف صورت و فلجی در کل آن هم وجود دارد.
فلج بلز چیست؟
فلج بل یا فلج بلز بیماری ای است که موجب ضعف موقت یا فلج عضلات صورت می شود. این اتفاق می تواند زمانی رخ دهد که عصبی که عضلات صورت را کنترل می کند، ملتهب، متورم و یا فشرده شود. اگر چه فلج بل در هر سنی ممکن است رخ دهد، این بیماری در میان افراد بین ۱۶ تا ۶۰ ساله رایج تر است. فلج بل پس از چارلز بل، آناتومیست اسکاتلندی که نخستین توصیف کننده این بیماری بود، نامگذاری شد.
در صورت ما اعصاب و ماهیچه های زیادی برای ایجاد حرکاتی مثل خندیدن، اخم، صحبت کردن، جویدن و … وجود دارد. اگر که بیمار سابقا سکته کرده باشد خود می تواند عاملی برای از بین رفتن قسمتی از مغز و اختلال در اعصاب پیام رسان به عضله باشد.حتی سم بوتولیسم که به صورت آمپول های بوتاکس تزریق می شود با ایجاد اختلال در محل ارتباط عصب و عضله مانع انقباض عضلات و در نتیجه کاهش چروک صورت می شود.
این بیماری با افتادگی یا سفت شدن ناگهانی صورت در یک طرف یا به ندرت در دو طرف ظاهر میشود. به شکلی که انگار لبخند کجی بر لب دارید یا پلکتان توانایی بسته شدن ندارد. همچنین فرد پس از متوجه شدن تغییرات ظاهری صورت خود با تولید بزاق، اشک غیرقابل کنترل و تغییر حس چشایی مواجه میشود. اولین فکری که فرد مبتلا به فلج بلز در مورد خود می‌کند، سکته مغزی است. اما بیماری بل فقط ضعف و فلج در عصب صورت ایجاد می‌کند. این وضعیت باعث می شود که یک طرف چهره شما به سمت پایین بیافتد یا سفت شود. ممکن است در لبخند زدن یا بستن چشم در سمت آسیب دیده دچار مشکل شوید. در اغلب موارد، فلج بل، موقتی است و علائم معمولا بعد از چند هفته از بین می روند.
علت فلج بلز چیست؟
علت اصلی Bell’s palsy یا فلج بل بهطور دقیق مشخص نیست. استرس می‌تواند با آسیب رساندن به عصب صورت یکی از عوامل بروز این بیماری باشد. اما متخصصان بر این باورند که تحریک و فشردگی عصب هفتم جمجمه به‌دلیل التهاب می‌تواند منجر به این وضعیت شود. عصب هفتم در دو طرف صورت وجود دارد و دارای وظایف زیر است:
- به حالات صورت همچون لبخند زدن و اخم کردن کمک می‌کند.
- در حرکات فک نقش دارد.
- کنترل بعضی از عضلات موثر بر گوش میانی را برعهده دارد.
وجود التهاب، این عصب را حین عبور از کانال صورت در نزدیکی شقیقه فشرده خواهد کرد. نتیجه این تحریک، اثرگذاری بر سیگنال‌های ارسالی از مغز به صورت میشود. بدین شکل ضعف عضلات و در نهایت فلج بلز رخ می‌دهد. عواملی که می‌توانند منجر به فلج عصب هفتم شوند عبارتند از:
- ضربه
- بیماری سل
- سندرم رمزی هانت
- هرپس سیمپلکس (تبخال تناسلی)
- هرپس زوستر (آبله مرغان و زونا)
- بیماری HIV
- واسکولیت
- سارکوئیدوز
- بیماری لایم
-
- سرخک
- تومور
- کمبود خواب
- استرس شدید
همچنین شرایط زیر می‌توانند موجب افزایش خطر ابتلا به این بیماری شوند:
- فشارخون بالا
- دیابت
- افزایش وزن
- بارداری
- پره اکلامپسی (فشارخون بالا در بارداری)
- میانگین سنی بالای 40 سال
روش تشخیص فلج بلز
پزشک ابتدا با معاینه فیزیکی تلاش می‌کند تا میزان ضعف عضلات صورت را تشخیص دهد. سپس با سوالاتی در خصوص علائم و زمان بروز بیماری می‌تواند فلج بل را رد یا تایید کند. در حال حاضر آزمایش مشخصی برای تایید این بیماری وجود ندارد، اما برخی تست‌ها به تشخیص فلج عصب هفتم کمک خواهند کرد.
درمان فلج بلز
فلج بلز یا فلج صورت بیماری است که باعث فلج شدن نصف یا تمام صورت میشود. این مشکل علایم ویژه‌ای دارد. فلج بل در ظاهر بیمار بسیار اثر گذار است به حدی فرد به جهت افتادگی لب و دهان اعتماد بنفس خود را از دست می‌دهد! بیمار فلج بل ممکن است قدرت کنترل دهان خود حین غذا خورد را هم از دست بدهد.
فلج صورت را نباید دست کم گرفت زیرا امکان این وجود دارد که علامت سکته باشد! پس بلافاصله پس از مشاهده هرگونه فلج شدن در صورت با اوژانس (۱۱۵) تماس بگیرید.
این بیماری زمانی رخ می‌دهد که عصبی که وظیفه کنترل عضلات صورت را دارد دچار فشردگی، التهاب یا تورم شود. بیماری فلج بلز در سنین ۱۶ تا ۶۰ سال رواج دارد هرچند امکان درگیری با فلج شدن صورت در هر سنی وجود دارد.
علائم فلج بلز
نشانه‌های بیماری فلج بلز به صورت ناگهانی رخ می‌دهند. آشنایی با علائم این بیماری می‌تواند در تشخیص این بیماری بسیار موثر باشد. علائم معمولا در 48 تا 72 ساعت شدیدتر می‌شوند و پس از آن ثابت می‌مانند. علائم فلج بلز ممکن است حدود ده روز پس از سرماخوردگی، عفونت گوش یا چشم ایجاد شود. نشانه های فلج بلز بهطور ناگهانی ظاهر میشود به حدی که صبح که بیدار می‌شوید احساس سختی نوشیدن و خورد را کنید.
شایع‌ترین نشانه‌های این بیماری عبارتند از:
- سردرد
- تغییر حس چشایی (به خصوص دو سوم جلوی زبان)
- حساسیت به صدا (هیپراکوزیس)
- ترشح و آبریزش آب دهان
-
- افتادگی صورت و بخشی از دهان
- احساس درد در صورت
- قرینه نبودن صورت
- تجربه احساسات غیرمعمول در صورت
- افتادگی یک ابرو
- ضعف ناگهانی یا فلج در یک طرف صورت
- بسته نشدن چشم و لب‌ها در سمت صورت آسیب‌دیده یا هر دو
- سوزش چشم (به‌دلیل عدم پلک زدن و خشکی چشم)
- افتادگی صورت و مشکل در ایجاد حالات چهره، مانند بستن چشم یا لبخند زدن
- افزایش میزان تولید اشک
- تغییر در میزان اشک و بزاق تولید شده
- افزایش حساسیت به صدا در سمت آسیب دیده
- درد در اطراف فک و گوش در سمت آسیب دیده
- در برخی از موارد نادر، اختلال اعصاب در دو طرف صورت
- شروع سریع ضعف خفیف تا فلج کامل در یک طرف صورت (در مدت زمان چند ساعت تا چند روز)
در صورت داشتن چنین علائمی می توانید از طریق مشاوره با دکتر مغز و اعصاب آنلاین مشورت کنید.
فلج بلز پس از بارداری
ممکن است زنان ۷ الی ۱۰ روز بعد از زایمان به این بیماری مبتلا شوند. افرادی که بعد از زایمان دچار فلج بل می‌شوند سریعاً به پزشک مراجعه کرده و درمان را آغاز کنند؛ زیرا اگر تشخیص داده نشود و یا درمان نشود ممکن است موجب فلج دائمی صورت شود.
هیچ راه‌حل قطعی برای پیشگیری از بلز دوران بارداری وجود ندارد، اما این بیماری قابل‌درمان است. در هر زمان در بارداری اگر متوجه علائمی شدید به پزشک مراجعه کنید. پزشک بعد از معاینه پزشکی تشخیص می‌دهد که قادر به مقابله با آن هستید یا خیر.
فلج صورت در کودکان
فلج صورت معمولاً طی چند ساعت یا چند روز ظاهر میشود. اگر فرزند شما دچار فلج صورت شده باشد ممکن است:
- در لبخند زدن، جویدن غذا یا بالا بردن ابرو دچار مشکل شود.
- قادر به بستن چشم آسیب‌دیده نیست که موجب تحریک چشم و خشکی چشم و درنتیجه کاهش اشک چشم میشود.
- در صورت یا پشت گوش‌درد جزئی داشته باشد.
- حس کند طعم غذاها با همیشه فرق دارد.
- به صدا حساس‌تر شود.معمولاً کودکان مبتلا به فلج بل حال مساعدی دارند و درد شدید، مشکل دید یا ضعف در جای دیگری از صورت یا بدن خود ندارند. اگر تاول‌های کوچک پر از مایع در کانال گوش، روی زبان یا سقف دهان ایجاد شده باشد، ممکن است نشان‌دهنده ابتلای فرزند شما به سندرم رمزی هانت باشد. شما باید از دست زدن به تاول‌ها خودداری کنید و فرزند خود را نزد پزشک ببرید. در صورت مشاهده هرگونه علامت فلج بل سریعاً فرزند خود را نزد پزشک ببرید. اگر فرزند شما بهطور ناگهانی و در عرض چند ثانیه دچار افتادگی صورت شد سریعاً با اورژانس تماس بگیرید؛ زیرا ممکن است سکته مغزی باشد.
درمان فلج بلز
در اغلب موارد این بیماری بدون درمان بهبود می‌یابد، اما برگشتن توانایی کامل عضلات صورت ممکن است چندین هفته یا چند ماه طول بکشد. در زیر با راه‌کارهای درمان فلج بلز و بهبودبخش عضلات صورت آشنا خواهید شد.
دارو برای درمان فلج بلز
داروهای درمان فلج بلز عبارتند از:
- داروهای کورتیکواستروئیدی مثل پردنیزون (کاهش دهنده التهاب)
- داروهای ضد ویروسی یا ضد باکتریایی (والترکس، زویراکس)
- استامینوفن یا ایبوپروفن (داروی مسکن و تسکین‌دهنده درد)
- قطره چشمی (برطرف کننده خشکی چشم)
- پماد چشم (جلوگیری از رطوبت بیش از حد چشم)
فیزیوتراپی
درمان فلج بلز و ترمیم عصب آسیب دیده حداقل شش ماه طول خواهد کشید. در این مدت ممکن است عضله‌ها به علت عدم استفاده، کوچک و کوتاه شوند. جلوگیری از کوچک و کوتاه شدن عضله‌ها تنها با ماساژ عضلات و تمرین صورت می‌پذیرد. ماساژ عضلات صورت توسط فیزیوتراپ در طی جلسات فیزیوتراپی انجام میشود.
تمرینات فیزیکی به منظور بهبود عملکرد عضلات و آندام های متضرر از فلج. این تمرینات به طور معمول شامل تمرینات استحکام بخشی, افزایش انعطاف پذیری و تقویت عضلات می باشند. تمرینات فیزیکی و تقویت عضلات اطراف صورت و گردن تمرینات مرتبط با حرکت چشم, می تواند بهبودی و بازگشت عملکرد مجدد به عضلات را تسریع کند. انجام تمرینات فیزیکی و تراپی برای تقویت عضلات, بهبود تعادل و کاهش مشکلات حرکتی و عضلانی معتبر است. تمرینات فیزیوتراپی باعث افزایش قدرت و قابلیت حرکت عضلات مبتلا به فلج بلز می شود. تمرینات می تواند شامل تمرینات انعطاف پذیری, تمرینات تقویتی عضلات و تمرینات تعادلی باشد.
به منظور احیا عضلات و بهبود حرکت و عملکرد عضو مبتلا, فیزیوتراپی از جمله تمرینات تقویتی, تمرینات کششی و ماساژ ممکن است توسط متخصصین درمان اعصاب و عضلات تجویز شود. جلسات فیزیوتراپی ممکن است شامل تمرین های استحکام بخشی, انعطاف پذیری و کنترل عضلات و آموزش تکنیک های تنفسی و تمرین های تحرکی باشد. تحریک و فشردگی عصب هفتم در این بیماری می‌تواند باعث کوچک شدن و کوتاهی عصب شود. در صورت عدم درمان به‌موقع احتمال دائمی ماندن این وضعیت وجود دارد. بنابراین یک فیزیوتراپ باید به شما آموزش دهد تا با ماساژ صورت برای فلج بلز و انجام تمرینات به‌صورت مداوم از عوارض جدی این مشکل جلوگیری کنید.
نمونه‌ای از تمرینات فیزیوتراپی فلج بلز عبارتند از:
- تمرین را به صورت آگاهانه آغاز کنید.
- بخش آسیب‌دیده صورت را با انگشت بسیار آرام به سمت بالا و سمت استخوان گونه بکشید.
- این کار را کمی با سرعت بیشتر انجام دهید.
- ابروی سمت آسیب‌دیده را با انگشت به سمت بالا ببرید.
-
- چشم همان سمت را به کمک انگشت ببندید.
- در همین حین به کمک دست‌تان کناره دهان را بسیار آرام به سمت ماساژ دهید. (ماساژ strocking)
- سپس دهان را در همان سمت لبخند کج قرار دهید.
این تمرینات را 4 یا 5 بار در طول روز و هر بار 3 دقیقه انجام دهید. برای معاینات بیشتر می توانید به متخصص مغز و اعصاب مراجعه کنید.
درمان خانگی فلج بلز
برای بسته نگه داشتن پلک از چسب چشم کمک بگیرید. برای کاهش درد صورت حوله گرم و مرطوب روی آن قرار دهید. ماساژ صورت برای فلج بلز اثرات بهبودبخش همچون شل شدن عضلات صورت دارد. از یک نی برای نوشیدن بهتر مایعات کمک بگیرید. برای قورت دادن راحت‌تر، آهسته غذا بخورید و خوب آن را بجوید. برای تحریک عضلات صورت تمرینات فیزیوتراپی را به صورت جدی و مستمر انجام دهید.
بوتاکس برای فلج بلز
تحقیقات نشان داده که در برخی مواقع می‌توان از سم بوتولینوم که آن را به‌عنوان بوتاکس می‌شناسیم برای ایجاد تقارن در دو طرف صورت استفاده کرد. برای انجام این روش باید از یک پزشک با تجربه کمک بگیرید، در غیر این صورت می‌تواند باعث افزایش ناهنجاری در ظاهر شود.
طب سوزنی برای فلج بلز
درمان فلج بلز با طب سوزنی کمی بحث برانگیز است. برخی از کشورهای بزرگ دنیا این روش را موثر نمی‌دانند. با این حال تحقیقات نشان داده بسیاری از بیماران پس از انجام طب سوزنی احساس بهتری داشتند. در این روشسوزن‌های نازکی را در نقطه مشخصی از پوست فرو می‌برند تا اعصاب و ماهیچه‌ها تحریک شوند. نتیجه درمان فلج بلز با طب سوزنی تسکین درد و تقویت ماهیچه‌ها آسیب‌دیده خواهد بود. درمان با استفاده از سوزن های نازک و در نقاط خاص بدن به منظور تنظیم جریان انرژی و بهبود عضلات.
عمل جراحی راه درمان فلج بلز
در روش‌های قدیمی، در عمل رفع فشار با باز کردن مسیر استخوانی عصب، فشار را از روی عصب بر می‌داشتند. امروزه با وجود روش‌های نوین انجام این عمل توصیه نمی‌شود. در برخی از موارد نادر ممکن است برای اصلاح مشکلات باقی مانده از فلج بلز، نیاز به جراحی پلاستیک باشد. لیفت ابرو، لیفت پلک، کاشت صورت و پیوند عصب نمونه‌هایی از انواع جراحی پلاستیک در این زمینه است. برخی از جراحی‌ها همانند لیفت ابرو ممکن است، هر چند سال یکبار نیاز به تکرار داشته باشند.
جمع بندی
در انتها بیماری فلج بلز منجر به ضعف یا فلج موقت عضلات صورت میشود. این اتفاق در هنگام التهاب، تورم و یا فشرده شدن عصب رخ می‌دهد. در صورت مشاهده هر گونه علائم، به پزشک مراجعه کنید. این بیماری در اکثر موارد با روش‌های دارویی و فیزیوتراپی قابل درمان هستند. در صورت مراجعه زودهنگام به پزشک، احتمال بهبود و بازگشت سلامتی کامل شما افزایش می‌یابد.
ما در کلینیک فیزیوتراپی توانا با بروز ترین متدها در تشخیص انواع بیماری های جسمی و حرکتی در کنار شما هستیم .شما می توانید با مراجعه به متخصص فیزیوتراپی جناب آقای دکتر محمدرضا سقالرزاده بهبودی را تجربه کنید.
